Nguyễn Minh Không người làng Ðàm Xá, phủ
Tràng An (Nam Ðịnh) tên là Nguyễn Chí Thành. Lúc nhỏ đi học, sẩy gặp Từ Ðạo
Hạnh, mới theo học đạo Ðạo Hạnh hơn 40 năm. Ðạo Hạnh khen là người có chí, cho
ấn quyết và đổi tên là Minh Không Thiền sư, cho ở riêng một chùa Quốc Thanh.
Khi Ðạo Hạnh sắp hóa bảo Minh Không rằng: -
Ngày xưa Phật Thế Tôn ta, đạo quả đã tròn, mà còn có báo Kim tỏa, huống chi lâu
nay phép đạo suy mòn, thì ta giữ mình làm sao cho xiết được, kiếp sau ta ở ngôi
nhân chủ, chắc là không khỏi bệnh nợ, ngươi nên nghĩ nghĩa thầy trò, đến bấy
giờ hãy cứu cho ta.
- Ðến khi Ðạo Hạnh hóa rồi Minh Không trở về
quê nhà, cày cấy làm ăn, trụ trì hơn 20 năm, không cần tiếng tăm với đời.
Năm Thiên Chương Bảo Tự thứ tư đời vua Thần
Tôn (1136) vua bổng sanh ra một bệnh dị kỳ, thuốc chữa thế nào cũng không khỏi
tinh thần phiến loạn, tiếng gào thét kinh người (tục truyền vua hóa hổ) các
thầy thuốc, có hằng nghìn muôn người, nhưng không ai biết chữa bằng cách nào
cả.
Minh Không nghe tin làm vậy, mới chống gậy
đến các chỗ trẻ con chơi, cho chúng ăn quà và dạy chúng nó hát rằng: - “Tập
tành vông, có ông Nguyễn Minh Không chữa được Hoàng Thái tử”.
Dần dần đám trẻ nào cũng hát câu ấy, tiếng
đồn đến triều đình. Triều đình sai sứ đi hỏi thăm, mà tìm được Minh Không, Minh
Không thấy sứ giả đến triệu mình, mới thổi một nồi cơm con, cho bọn chèo thuyền
cùng ăn.
Sứ giả nói rằng: - Bọn chèo thuyền đông lắm,
có một niêu cơm con thế kia, thì ăn làm sao?
Minh Không nói: - Hãy cứ ăn đi, lúc nào thiếu
sẽ hay.
Minh Không mới sai giở cơm ra rá, thì càng
giở càng nhiều, hàng mấy trăm người ăn mà vẫn không hết. Chúng càng ngạc nhiên
lấy làm lạ. Ðến lúc ăn xong, Minh Không bảo các quân chở thuyền rằng: - Các anh
hãy ngũ đi một lát, đợi lúc nào có nước chảy thủy triều lên sẽ đi.
Chúng nghe lời nằm ngủ cả trong thuyền, một
lát tỉnh dậy thì thuyền đã ngược đến kinh đô rồi, ai nấy đều mừng rỡ cho là
phép tài.
Minh Không đến kinh, các thầy thuốc cùng các
phù thủy đang túc trực cả trên điện, mỗi người dùng một cách chữa bệnh cho vua,
mà vẫn chưa thấy kiến hiệu. Trông thấy Minh Không đến, ăn mặc quê mùa cộc kệch,
dân chúng ai cũng khinh bỉ không thèm chào hỏi đến. Minh Không lấy một cái đinh
dài độ năm, sáu tấc, đóng lên trên cột nói to lên rằng: - Hễ ai rút được cây
đinh này ra, thì mới chữa được Hoàng đế.
Nói hai, ba câu, không ai thèm trả lời, Minh
Không mới lấy hai ngón tay trái nhổ ra, cái đinh ấy bật ngay. Minh Không đến
tận trước mặt vua thét to lên rằng: - Ðại trượng phu đã phú quý mà làm đến
Thiên tử, sao lại còn cuồng loạn như thế?
Vua sợ hãi run lật bật, Minh Không sai lấy
cái vạc to, đổ nước hòa thuốc vào đun lên, đun sôi một trăm lần, Minh Không ra
tắm cho vua, tắm xong thì vua khỏi bệnh.
Vua khỏi rồi, phong Minh Không làm quốc sư,
thưởng cho vài nóc nhà lấy thuế mà ăn.
Ðến năm Ðại Ðịnh thứ hai Minh Không mất, bấy
giờ đã 76 tuổi, Minh Không mất rồi thiêng lắm, nhiều sự hiển linh. Phàm dân xã
cầu mưa đảo nắng tất nghiệm. Các chùa ở huyện Giao Thủy, huyện Phả Lại, đều tô
tượng Minh Không để thờ cả.